Metabool syndroom of syndroom X

Samenvatting

Essentiële oorzaak bij het metabool syndroom is, naast mogelijke tekorten in signaalstoffen of gebrekkige signaaloverdracht, toenemende ongevoeligheid van de insulinereceptoren op de celwanden voor insuline, waardoor de glucosestofwisseling in het gedrang komt en daarmee de energiehuishouding. Er kan te weinig glucose in de cellen geraken en er blijft teveel glucose in het bloed.

De beïnvloedende factoren kunnen samengevat worden als zijnde typerend voor de Westerse levenswijze met o.a. te weinig beweging en pro-inflammatoire, geraffineerde, industriële voeding met allerlei nutritionele tekorten. Het verband wordt dan ook gelegd met de Westerse beschavingsziektes zoals overgewicht, obesitas, hart- en vaatziekten, depressie, ontstekingen, kanker, diabetes, CVS, fibromyalgie.

Zeker dient een onderzoek te gebeuren naar voedingsovergevoeligheden, mogelijks slumerende niet genezen infecties, chemische belasting vb zware metalen.

Naast de klassiek geneeskundige onderzoekingen en adviezen, kan men complementair vanuit de natuurgeneeskunde talrijke adviezen opvolgen inzake voeding, gebruik van kruiden, levenswijze, slaap, lichaamsbeweging, stoppen met allerhande verslavingen.

Mechanisme:

Kern van het metabool syndroom is toenemende ongevoeligheid van de insulinereceptoren op de celwanden voor insuline.

Door de voedingsvertering komt glucose via de dunne darm in het bloed. Hierop reageert de pancreas door insuline te produceren. Op de celwand bevinden zich insulinereceptoren, die als reactie op het toekomen van insuline op de receptor (het zgn sleutel-slot principe), een signaal geeft naar de kern, die meer glucosepompen zal produceren die met de celmembraan zullen versmelten. Deze laten dan de glucose in de cel binnen waar ze verwerkt wordt in de mitochondriën. Deze glucosestofwisseling staat onder invloed van de genexpressie in de kern, die zelf beïnvloed wordt door transcriptiefactoren. De glucose wordt in de spieren en de lever opgeslagen als bron van energie.

In feite gaat het bij het metabool syndroom om een reeks van processen die foutlopen. Naast onvoldoende receptorgevoeligheid als gevolg van onvoldoende soepelheid van de celwand, kan ook de signaaloverdracht naar de celkern gebrekkig lopen, waardoor te weinig glucosepompen worden geproduceerd, die moeilijk in de celwand kunnen dringen, zodat deze hun taak niet kunnen uitvoeren.

Een te hoog insulinegehalte bevordert ook, via een ander receptormechanisme, ontstekingen, waardoor de glucosestofwisseling wordt gehinderd, wat leidt tot een te hoog glucosegehalte in het bloed.

Oorzaken en beïnvloedende factoren:

· Het typische Westerse, pro-inflammatoire dieet met haar uitgebreid gamma aan verkeerde en geraffineerde vetten, witmeelproducten, zout, suiker, additieven, zware metalen, enz.

· Een te vetrijke voeding leidt tot verspreiding van vetten over het hele lichaam, waardoor spieren de glucose moeilijker kunnen opnemen en het glucosegehalte in het bloed stijgt, waardoor de pancreas extra insuline produceert om de spieren toch meer te openen voor de opname van glucose. Dit leidt tot een belasting en uitputting van de pancreas, verstoring van de leverfuncties, cholesterolverhoging, diabetes, afzetting van vetten op de vaatwanden, enz.

· Verkeerde vetten leiden tot vermindering van de soepelheid van de celwanden, wat een rol speelt inzake de permeabiliteit voor voedingsstoffen vanuit de interstitiële ruimte (intern milieu, bindweefsel) naar het inwendige van de cellen

· Een verstoord dag-nachtritme door te laat gaan slapen, ploegenwerk

· Aanleg voor diabetes of hartziekten

· Te weinig lichaamsbeweging cq sport

· Overgewicht tot obesitas toe

· Verstoorde hormonale balans

· Roken

· Teveel stress. Stress zorgt voor een overmatige cortisolproductie door een overactieve hypothalamus)hypofyse-bijnieras, wat leidt tot toenemende ongevoeligheid voor insuline, immuunsuppressie en uitdunning van de darmwand. In een latere fase raken de bijnieren uitgeput en wordt er minder cortisol en andere steroïden geproduceerd, waardoor de gevoeligheid voor onstekingen toeneemt.

· Sluimerende, niet geheel overwonnen infecties

· Chemische belasting vb kwik, lood, cadmium, aluminium; additieven (kleur-, geur-, bewaarstoffen), landbouwresidu’s (pesticiden, herbiciden, fungiciden,...)

· Te weinig omega-3 vetzuren en teveel omega-6 vetzuren

Deze risicofactoren versterken elkaar. Als er 2 factoren op u van toepassing zijn, neemt het risico niet met een factor twee, maar vier of zelfs zes toe.

De incidentie van metabool syndroom schat men op

· 30% van de mannen tussen 40-50j,

· 40% van de mannen tussen 50-60j

· 20% van de vrouwen tussen 40-50j

· 35% van de vrouwen tussen 50-60j

· boven 60j steken de vrouwen de mannen voorbij

· 15% van de bevolking tussen 25-50j

· Volgens Pierre Dewaele gaat men ervan uit dat de helft van de bevolking boven 50 jaar eraan lijdt

Wordt in verband gebracht met :

· Overgewicht (bij een man mag de vetmassa niet meer dan 20% van de totale massa bedragen, bij de vrouw ong. 30%)

· Obesitas

· Hart- en vaatziekten vb myocardinfarct, beroerte

· Gewrichtsaandoeningen

· Depressie

· Ontstekingen

· Kanker

· Insulineresistentie

· Diabetes type 2

· Erectiestoornissen

· Chronisch vermoeidheidssyndroom

· Fibromyalgie

Aanwijzing voor het syndroom zijn min.3 van 5 markers (door arts te diagnosticeren):

1. Nuchtere glycemie > 100mg/dl

2. Triglyceriden > 150mg/dl

3. Bloeddruk > 130/80 mm Hg

4. HDL-cholesterol < 40 mg/dl voor mannen en < 50mg/dl voor vrouwen

5. Middelomtrek > 94 cm bij mannen en > 80 cm bij vrouwen; de buikomtrek is van doorslaggevend belang voor de bepaling van het risico van metabool syndroom

Eén van de volgende elementen moet aanwezig zijn: diabetes type 2, glucose-intolerantie, insulineresistentie; samen met twee van de volgende elementen: obesitas, hypertriglyceridemie en/of verlaagd HDL-cholesterolgehalte, microalbuminurie, arteriële hypertensie. Andere tekens die aanwezig kunnen zijn: hyperlipidemie, hyperurikemie, hypercoagulabiliteit, pro-inflammatoire toestanden.

De BMI (body mass index) op zich kan een vals beeld geven. Zo kan men een normale BMI hebben, maar blijkt bij een impedantiemeting dat men teveel vet heeft en te weinig spieren.

Therapeutische mogelijkheden:

Manieren om het insulinegehalte te verlagen, hyperglycemie te vermijden, de gevoeligheid van de insulinereceptoren te verbeteren, de bloeddruk te verlagen, lipidenstoornissen te veralgen, het aantal glucosepompen in de celmembraan te verhogen, de omzetting van glucose in glycogeen te stimuleren, ontstekingen te bestrijden, kan in de natuurgeneeskunde op diverse manieren:

Therapeutische mogelijkheden liggen op het vlak van:

Lichaamsbeweging
Voedingspatroon
Gebruik van specifieke kruiden
Voedingsaanvullingen
Slaap
Stoppen met verslavingen
Copingsstrategieën voor stress

Ik verwijs de geïnteresseerde lezer naar de teksten op de site over:

Ontstekingen en obesitas, ontstekingen en kanker, ontstekingen en allergieën

Pro- en anti-inflammatoire voeding

Voedingsallergieën en –intoleranties

Gezonde vetten en cholesterol

Wat zullen we drinken, zeven dagen lang?

Metabool syndroom therapie

Therapeutische mogelijkheden:

Manieren om het insulinegehalte te verlagen, hyperglycemie te vermijden, de gevoeligheid van de insulinereceptoren te verbeteren, het aantal glucosepompen in de celmembraan te verhogen, de omzetting van glucose in glycogeen te stimuleren, ontstekingen te bestrijden:

1. Meer lichaamsbeweging; ideaal is dit samen met anderen te doen en er wat van leuks van te maken, maar niet erna samen gezellig in de cafetaria

2. Aanpassingen aan het voedingspatroon o.a.:

· Vermijden van geraffineerde suiker/zetmelen/vetten en hun variaties op het thema

· Vermijden van frisdranken omwille van de suiker en koolzuurgas, alcohol (bier, wijn, likeuren,...) omwille van de beïnvloeding van de bloedsuikerspiegel

· Vermijden van slechte vetten

· Afslanken in geval van overgewicht

· Invoeren van goede vetten in het voedingspatroon (avocado, olijven, olijfolie, noten, zaden, pitten, eidooier, cocosvet, rode palmolie, tarwekiemolie, lijnzaadolie, enz.)

· Verminderen gehalte omega-6 vetzuren en verhogen gehalte omega-3 vetzuren (lijnzaadolie, vette vis), wat de soepelheid van de celmembranen zal verbeteren

· Onderzoek naar en vermijden van voedselallergieën en –intoleranties, die het immuunsysteem belasten, het darmepitheel beschadigen, een magnesiumtekort veroorzaken, en bijdragen tot ontstekingen allerhande

· Een voeding rijk aan vezels/ballaststoffen

· Veel groente, fruit en kiemen bvb alfalfascheuten

· Een goed zuur-basenevenwicht, het belangrijkste voedingsprincipe

· Toevoeging van de zgn green foods bvb. chlorella, alfalfablad, barley green, kamutgras, tarwegras

· Extra vitamine E dmv tarwekiemolie en verse groene bladgroente

· Vitamine D gehalte verhogen door gebruik van paddenstoelen, eidooier, melkvetten

· Voldoende jodium dmv spirulina, vis,...

· Voldoende co-enzyme Q10; spinazie is de rijkste plantaardige bron van Q10.

· Vermijden van additieven zoals kleurstoffen, bewaarstoffen zoals zout e.a. en pesticiden, herbiciden

· Voeding met lage glycemische index

· Het toepassen van voedselcombinaties zorgt voor een vermindering van de belasting van de pancreas, wat zeker bij diabetes een prioriteit is, evenals zink, chroom, vitamine B

· Vroeg op de avond eten; laat eten zorgt ervoor dat de glucose niet meer wordt verbrand maar in vet wordt omgezet

3. Goede voedingsaanvullingen, met aandacht o.a. voor voldoende vitamine B, alfaliponzuur, selenium, Q10, carnitine, zink, magnesium, chroom, vitamine D, omega-3 vetzuren of een complex hiervan

4. Vitamine D best in geëmulgeerde vorm

5. Zorgen voor een regelmatige slaap

6. Stop met roken en mogelijks andere verslavingen zoals alcohol, suiker,...

7. Koffie zou de glucoseopname verbeteren, naast het verhogen van het adrenalinegehalte, maar zou op lange termijn als de insuline-, glucose- en energiehuishouding is genormaliseerd, moeten afgebouwd worden gezien de nadelen van koffie.

8. Kruidenadviezen:

Gebruik van bepaalde keukenkruiden en specerijen met anti-inflammatoire en antioxidante eigenschappen
Kruidenthee’s

Geraadpleegde literatuur:

Metagenics, wetenschappelijke informatie

Dewaele, P., Metabool syndroom: veelzijdige aanpak voor een syndroom met talrijke facetten, in: Medisfeer 244, Pharma Nord

Dries, J., Voedingstherapie, Arinus, Genk, 2000

Margodt, J., Fytotherapie, Arinus, Genk, 2000

S.n., Syndroom X, in: Inovita nr.11, najaar 2008, pp. 6-8

Van der Velde-Riswick, N., Orthomoleculaire aanpak van het metabool syndroom, in: Folia Orthica, 2007 n°1, pp. 16-17

Verhelst, G. Groot handboek geneeskrachtige planten, Mannavita, Wevelgem, 2004

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd en mag op geen enkele wijze worden vermenigvuldigd of doorgegeven worden aan anderen zonder toestemming van de auteur.

Dit artikel werd met de meeste zorg samengesteld. Niettemin is het nooit geheel uitgesloten dat informatie door tijdsverloop, recent wetenschappelijk onderzoek of andere oorzaken onjuist, onvolledig of achterhaald is. De auteur kan niet aansprakelijk gesteld worden voor enige directe of indirecte gevolgen voortvloeiend uit de gegevens. Dit artikel is niet bedoeld als vervanging voor een medische diagnose en medische zorg door een arts. De lezer wordt uitdrukkelijk geadviseerd zijn arts te raadplegen bij enigerlei klachten of symptomen.

Suggesties, commentaar en reacties zijn steeds welkom op het vermelde e-mailadres.